www.3psp.fora.pl

stWiarus

3 pułk strzelców podhalańskich został sformowany 21 kwietnia 1919r. w rejonie Sens we Francji z ochotników-jeńców byłych armii: austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej oraz ochotników z Australii, Belgii, Francji, Holandii, oraz Stanów Zjednoczonych, jako 2. Pułk Instrukcyjny Grenadierów – Woltyżerów.

W dniu powstania pułku jego dowódcą został oficer armii francuskiej: pułkownik PLANDE. Początkowo dowódcami batalionów, kompanii i plutonów byli również oficerowie francuscy a od czerwca funkcje te pełnili już Polacy, zaś oficerowie francuscy sprawowali tylko funkcje doradcze. Uzbrojenie i ekwipunek pułku wzorowany był na wyposażeniu armii francuskiej. Umundurowanie żołnierzy było koloru błękitnego zaś nakryciami głowy – rogatywki kroju polskiego.

Od 21 maja do 6 czerwca 1919 r. nastąpiło przebazowanie pułku do Polski i nowym miejscem stacjonowania były okolice Płocka. 9 lipca pułk otrzymał z rąk gen J. Hallera sztandar - dar od Komitetu Pań Polskich we Francji. Pobyt w rejonie Płocka do 13 stycznia 1920 r. wykorzystany był na szkolenie żołnierzy oraz przygotowywanie do działań na Pomorzu. W tym okresie pułk kilkakrotnie zmieniał numerację oraz nazwę:
 19 lipca 1919 r. – na 14 Pułk Strzelców Pieszych;
 24 września 1919 r. – 151 Pułk Strzelców Kresowych;
 30 października 1919 r. 3 Pułk Strzelców Podhalańskich.
W październiku i listopadzie następuje przereorganizowanie pułku
z administracji i gospodarki francuskiej na wzór i ład obowiązujący w WP w kraju. W tym czasie pułk włączony został w skład Górskiej Brygady Strzelców Podhalańskich i przydzielono mu batalion zapasowy, utworzony w Nowym Targu ( później przeniesiony do Żywca ), co trwale związało pułk z Podhalem i Podbeskidziem.

13 stycznia 1920 r. 3 PSP rozpoczął działania w składzie Grupy Taktycznej gen. Pruszyńskiego (Frontu Pomorskiego), których celem było objęcie Pomorza, na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego. 10 lutego 1920 r. delegacja pułku z chorągwią wzięła udział w Pucku w uroczystościach „zaślubin Polski z morzem” dokonanych przez gen. Józefa Hallera.
21 lutego 1920 r. po wykonaniu zadań na Pomorzu pułk skierowano do Warszawy, gdzie do 10 marca pełnił służbę garnizonową, po czym pozostawiając mały oddział w mieście, został przebazowany w miejsce pokojowego stacjonowania tj. rejon: Biała – Kozy – Hałcnów – Lipnik.

Po krótkim pobycie na podbeskidziu - 31 maja 1920 pułk zostaje skierowany na Front Ukraiński w sytuacji, w której armia Budionnego przełamała linię frontu między Samhorodkiem a Ozierną i Śnieżną. Do 14 czerwca pułk współuczestniczył w obronie Koziatynia a od 19 do 25 czerwca skutecznie odpierał ataki wroga na linii rzeki Słucz. W wyniku zmiany sytuacji skierowany został w rejon rzeki Ptycz na Front Poleski. Tu w walkach odwrotowych pułk nie tylko utrzymywał zajmowane pozycje, ale śmiałymi wypadami hamował aktywność przeciwnika, zadając mu dotkliwe straty. 19 lipca skutecznie bronił stacji kolejowej Dziatłowicze, 26 lipca walczył pod wsią Lachowicze a 6 sierpnia pod Kostomłotami, gdzie nie tylko odparł natarcie wroga, ale w kontrnatarciu odrzucił go za Bug. W ciągu dalszego odwrotu toczył zacięte walki w rejonie Kodeń - Radzyń - Borki - Serock - Firlej.

17 sierpnia pułk ruszył do zwycięskiej ofensywy i 29 sierpnia zajął Sokółkę. Kontynuując natarcie zajął Kuźnicę, biorąc do niewoli 490. jeńców i zdobywając znaczną ilość broni i amunicji. W walkach o Grodno 20 września zajął Zaśpicze i Klimówkę po czym uderzył na Bobiki - Odelsk, który zajął 23 września. Następnie skierował się na Indurę i po czterodniowych walkach oraz dwukrotnym ataku na bagnety zajął miasteczko. W marszu pościgowym pod Komotowem przeprawił się przez Niemen i wespół z 4. psph stoczył pod Obuchowiczami ciężkie walki z przeważającymi siłami wroga, cofającymi się z Grodna. W dalszym pościgu za nieprzyjacielem przez: Kotrę - Piaskowce - Dołmatowszczyznę - Lidę stanął w miejscowości Szuprana, gdzie z chwilą zawieszenia broni objął służbę graniczną. W tej służbie pozostał do 24 listopada 1920 roku. Działania wojenne pułk okupił stratą 2 oficerów oraz conajmniej 128 zabitych podoficerów i szeregowych (bez strat - działającego odrębnie - 3 baonu, których nie ustalono). Ponadto jeszcze conajmniej 50. zmarło na skutek odniesionych ran.

1 grudnia 1920 wrócił w rejon miast Bielsko i Biała rozpoczynając szkolenie pokojowe i ochronę granicy górnośląskiej. Na przełomie marca i kwietnia 1921r. w związku z napiętą stuacja na Śląsku oraz możliwością wybuchu kolejnego powstania pułk został rozmieszczony na granicy polsko-niemieckiej na odcinku Jaworzno - Próchna. W ścisłej tajemnicy wyznaczona, specjalna grupa żołnierzy pułku ( dowódcą jej był mjr Ryszka - dca 2 baonu ) nawiązała kontakt z dowództwem wojsk powstańczych i dokonywała przerzutu przez granicę uzbrojonych ochotników, a także sprzętu wojskowego. Z chwilą wybuchu III Powstania Śląskiego wielu ochotników-żołnierzy pułku wzięło w nim udział, a po jego zakończeniu już jako oficerowie i podoficerowie powrócili do służby. Za męstwo w czsie powstania, 21 oficerów i podoficerów zostało odznaczonych Krzyżami na Śląskiej Wstędze Waleczności a 3. Gwiazdą Górnośląską.
W dniu 2 lipca 1922r. pułk wkroczył do Rybnika (po oficjalnym włączeniu tej części Górnego Śląska do Polski) i pozostał tam do 17 sierpnia 1922 r.

Szkolenie pokojowe 3 psp, oraz pozostałych pułków górskich, znacząco różniło się od innych pułków piechoty. Formacja ta przeznaczona przede wszystkim do obrony gór i działań na ich terenie, realizowała rozszerzony program szkolenia polegający na wprowadzeniu specjalistycznego szkolenia – narciarskiego i wysokogórskiego. Duże znaczenie w działalności szkoleniowej pułku odgrywało również szkolenie młodzieży w ramach Przysposobienia Wojskowego, traktowane jako przygotowywanie potencjalnych żołnierzy do przyszłej służby ojczyźnie.
Ważnym zagadnieniem życia pułku, w prawie całym dwudziestoleciu międzywojennym był sport, jako forma urozmaicania życia wojskowego, rozrywki i szlachetnego współzawodnictwa. Żołnierze pułku, działający w sekcjach: piłki nożnej, siatkówki, koszykówki, narciarskiej, strzeleckiej, brali udział w licznych ( często o wysokiej radze ) zawodach krajowych i zagranicznych i odnosili w nich znaczące sukcesy. Wśród żołnierzy pułku było wielu doskonałych sportowców, organizatorów i działaczy sportowych - w tym znanych trenerów i sędziów: st. sierż. Józef Biernat, kpr. Bronisław Czech, sierż. ZJacenty Gibes, płk Józef Giza, kpr. Jan Haratyk, por. Mieczysław Klich, ppor. Jan Kubik, kpt. Artur Rezniczek, st. sierż. Stanisław Sikorski, plut. Józef Staszewski, płk. Franciszek Wagner, płk. Roman Zagórski, kpt. Józef Żurek.

Od pierwszych chwil agresji Niemiec 1 września 1939 r. pułk rozpoczął działania obronne na odcinku Dziedzice – Bielsko w składzie GO „Bielsko” Armii Kraków, której zadaniem była obrona przemysłowego rejonu Śląska. Nie było jednakże podhalańczykom dane bronić gór, gdyż przeważające siły niemieckie, realizując założenia wojny błyskawicznej, wdzierały się w głąb kraju i zmuszały oddziały polskie do działań odwrotowych. Z głównej pozycji obronnej na granicy, pułk rozpoczął swój wrześniowy szlak wycofaniem w kierunku Kęt a następnie na linię Skawy pod Mogilany, gdzie 5 września wspólnie z 4PSP skutecznie odpierano ataki niemieckiej 45 DP. Niestety w zagrożeniu okrążeniem, pułk otrzymał rozkaz odwrotu w kierunku na Bochnię a dalej przez Puszczę Niepołomicką i lasy radłowskie. 7 września dotarł nad Dunajec, gdzie doszło do największej i najkrwawszej w Małopolsce bitwy pod Biskupicami Radłowskimi. Tu w zaciętych walkach poległo blisko trzystu żołnierzy, najwięcej z 3PSP ( wśród nich 4 oficerów, 7 podoficerów i 28 ustalonych szeregowych oraz znacznie większa liczba nieznanych ). Następnego dnia ( 8 września ) pułk stoczył pod Bolesławiem zwycięską potyczkę z podjazdem, niemieckiej 2 Dywizji Pancernej. W dniach 9 - 13 września pułk bez większego kontaktu z nieprzyjacielem kontynuował dalszy odwrót za Wisłokę a następnie San. W dniach 14 – 15 września częścią sił pułk z powodzeniem prowadził działania bojowe nad rzeką Tanwią. W dniach 16-20 września, w dwóch oddzielnych zgrupowaniach pułk uczestniczył w bitwach pod Oleszycami i Tomaszowem Lubelskim, po których zakończył działania bojowe.

c. d. n.